ضدعفونی کنندها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر باکتری‌ها ، ویروس‌ها ، قارچ‌ها ، اسپور باکتریها و سایر اورگانیسم‌ها ، آنها را از بین می‌برند و یا از رشد آنها جلوگیری می‌کنند. مواد ضدعفونی کننده ‌ای را که برای سطح پوست و بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند، گندزدا (Antiseptic) می‌نامیم.مواد ضدعفونی کننده ابزار ، وسایل ، لباس‌ها ، کاشی‌ها ، وان حمام ، دستشویی و حمام را ضد عفونی کننده (Disinfection) می‌نامند. استفاده از ضدعفونی کننده‌ها برای تامین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها بخصوص ، بیماری‌های مسری می‌باشد.

مواد ضدعفونی کننده و گندزدا
نکات قابل توجه در استفاده از ضدعفونی کننده‌ها
ضدعفونی کننده‌ها و گندزداها تنها برای استعمال خارجی است و از ورود آنها به دهان ، چشم ، گوش و دستگاه تنفسی جدا باید جلوگیری کرد.

عوامل بی‌اثر کننده ضدعفونی کننده‌ها را باید شناخت و از تماس آنها با هم جلوگیری کرد. مثلا تی‌ کشیدن و تمیز کردن با ابر و اسفنج ، باعث بی‌اثر کردن مواد ضدعفونی کننده می‌شود. علت این امر را این گونه می‌توان بیان کرد که چوب ، کتان ، پارچه ، لاستیک‌ها و پلاستیک‌ها ، سبب خنثی و بی‌اثر کردن فنل‌ها و ساولن می‌شوند.

مواد ضدعفونی کننده را نباید با هم استفاده کرد. مثلا صابون ، ساولن را بی‌اثر می‌کند.
مواد ضدعفونی کننده را باید در مقادیر کم استفاده کرد.

اثر میکرب کشی هر گندزدایی با آب داغ بیشتر می‌شود. (با آب ژاول و ید ، این کار را نکنید.)

ضدعفونی کننده‌های متداول
آب ژاول
ماده اصلی موجود در آب ژاول ، هیپوکلریت سدیم است و ترکیبی فوق‌العاده قوی است که درصد خیلی کم از آن (5 درصد) را در آب حل می‌کنند و با نام‌های مختلف تحت عنوان سفید کننده به بازار عرضه می‌کنند و برای ضدعفونی لگن و وان حمام ، لباس‌ها ، دیوارهای حمام ، توالت و آشپزخانه مناسب است و نیز در ضدعفونی آزمایشگاههایی که در معرض ویروس هپاتیت قرار دارند (بخش همودیالیز) ، استفاده می‌شود.
محلول هیپوکلریت یا آب ژاول ، تمام میکروب‌ها اعم از قارچ ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند. آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری کرد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک باید جدا خودداری کرد.

ساولن
ساولن در ضدعفونی سریع ابزارها و وسایل پزشکی و جراحی و همچنین شستشوی دست جراح و تمیز کردن زخم‌ها کاربرد دارد. همچنین محلول یک درصد آن برای ضدعفونی زخم‌ها و شستن پوست دست و بدن بسیار مناسب است. این ماده باکتری کش قوی است، ولی بر ویروس‌ها اثری ندارد. از تماس ساولن با چشم و گوش باید جلوگیری کرد.
ورود آن در گوش باعث کر شدن می‌شود. ساولن باید به دور از نور و در ظرف‌های کدر نگهداری شود. درب ظروف محتوی ساولن نباید چوب پنبه‌ای و پلاستیکی باشد. زیرا این مواد ، ساولن را خراب می‌کنند. ساولن توسط صابون شسته و بی‌اثر می‌شود.

فرمالدئید
فرمالدئید ، میکروب کشی قوی است و تمام انواع میکروب‌ها را نابود می‌کند. غلظت یک درصد آن ، ضد میکروب سل است. از این ماده برای ضدعفونی اماکن و وسایل ، ابزار جراحی ، دستگاه دیالیز و آندوسکوپی استفاده می شود. فرمالدئید برای ضدعفونی کردن مکان‌هایی که میکروب‌های تب‌زا ، میکروب عامل سوزش طحال ، میکروب سل و میکروب عامل خونریزیهای شدید آلوده شده باشند، بسیار مناسب است.
برای این منظور می‌توان نیم لیتر از این محلول را در ظرفی روی اجاق قرارداد تا بخارهای حاصل از آن ، اتاق را ضدعفونی کند. توجه کنید که بخارات آن سمی است و نباید در معرض آن قرار گرفت. از فرمالدئید می‌توان برای ضدعفونی کردن زخم و پوست استفاده کرد. چون سمّی و فرار است.

فنل
فنل در غلظت دو درصد ، اکثر میکروب‌ها را از بین می‌برد. در بیمارستان‌ها برای ضدعفونی سطوح و ظروف آزمایشگاهی استفاده می‌شود و نیز در صابون‌ها و شامپوها به عنوان ماده محافظ بکار می‌رود. فنل یک ضدعفونی کننده مناسب برای مدفوع است، لذا از محلول 50 درصد آن در برخی از صابون‌های دستشویی نیز استفاده می‌شود. فنل برای انسان سمی است.

کلر
کلر ، عنصری است که در ساختمان بسیاری از رنگ برها و سفیدکننده‌ها و ضدعفونی کننده‌ها بکار می رود. کلر ، در مورد هر سه دستـ? میکروب‌ها ( قارچ ، باکتری و ویروس ) فعال است. کلر برای ضدعفونی آب استخر و آب آشامیدنی استفاده می شود و همچنین از پرکلرین ، برای ضد عفونی سبزی‌ها و میوه‌جات استفاده می‌شود